Puśćmy najpierw wodze fantazji… Wyobraźmy sobie, że Artur Boruc kończy karierę, a Wojciech Szczęsny i Łukasz Fabiański w tej samej chwili podejmują decyzję o powrocie do Warszawy. A potem ostro walczą ze sobą o miejsce zarówno w bramce Legii, jak i reprezentacji. Na przełomie lat 60. i 70. zdarzyła się podobna historia. W kadrze Górnika Zabrze było dwóch najlepszych wówczas golkiperów w Polsce – Hubert Kostka i Jan Gomola.
Ich wielka rywalizacja trwała osiem lat, a zaczęła się – jak to czasem w życiu bywa – od nieszczęśliwego wypadku. W październiku 1964 roku Górnik rozgrywał w Sosnowcu ligowy mecz z Zagłębiem i już w 5. minucie napastnik gospodarzy Ginter Piecyk zderzył się z Kostką tak niefortunnie, że ten stracił przytomność. Na boisko wjechała karetka i chwilę potem bramkarz gości został odwieziony do szpitala. Problem polegał na tym, że zabrzanie przyjechali nad Przemszę bez rezerwowego golkipera. W kadrze wprawdzie byli jeszcze kończący karierę Joachim Szołtysek i Bernard Kobzik, ale na to spotkanie nie dotarli (wkrótce okazało się, że ten drugi uciekł do Niemiec). Między słupkami stanął więc nominalny obrońca Waldemar Słomiany.
Górnik przegrał 1:3, a zaraz po powrocie na Roosevelta działacze zaczęli szukać bramkarza. Ktoś im podpowiedział, że jest taki utalentowany chłopak w Kuźni Ustroń, ale właśnie dogaduje się z Szombierkami. Natychmiast wysłano delegację w Beskidy. Targu dobito na pniu. Nikt nawet nie obejrzał go w akcji, nie zrobiono mu badań ani testów wydolnościowych – nie było na to czasu, bo tego samego dnia wizytę w Ustroniu mieli złożyć działacze z Bytomia. Zabrzanie byli szybsi. Tak Jan Gomola został zawodnikiem najlepszej wówczas drużyny w Polsce.
Efektowne parady to znak firmowy Jana Gomoli. Urodzony u stóp Czantorii twardziel w drugiej połowie lat 60. był uważany za jednego z najlepszych polskich bramkarzy.
Na ligowy debiut musiał jednak trochę poczekać, bo Kostka szybko doszedł do siebie i już w listopadzie wrócił do bramki. Gomola dostał szansę w maju 1965 roku, gdy Górnik był już prawie pewien zdobycia szóstego w historii i trzeciego z rzędu tytułu mistrza kraju. Nie było to wielkie wyzwanie. Zabrzanie zmierzyli się w Raciborzu z broniącą się przed spadkiem Unią i strzelili jej cztery gole. Góral z Ustronia nie miał wiele pracy, zachował czyste konto. Jego występ przeszedł bez echa.
W tamtym sezonie zagrał jeszcze w sześciu meczach: przegranym 0:1 w Bytomiu z Polonią, wygranym 3:1 w Szczecinie z Pogonią, zremisowanych po 2:2 spotkaniach z Zagłębiem i Stalą Rzeszów i zakończonym zwycięstwem 2:1 starciu z Odrą Opole w Zabrzu. Najwięcej pochwał zebrał jednak dopiero po kończącej rozgrywki potyczce ze swoim niedoszłym klubem Szombierkami (2:1). I to akurat wtedy, gdy postawę jego kolegów z drużyny dziennikarze ocenili dość surowo.
W obronie górników działo się nie najlepiej. Oślizło grał nonszalancko, Słomiany przegrywał pojedynki biegowe, a Olszówka dzielnie im sekundował w różnego rodzaju błędach. Gdyby nie świetna postawa Gomoli, zabrzanie straciliby z całą pewnością więcej niż jedną bramkę. À propos Gomoli. Rośnie on na świetnego bramkarza. Kto wie, czy nie na następcę „Szymka” (Edwarda Szymkowiaka – przyp. red.) w drużynie narodowej?
Ta prognoza wkrótce się sprawdziła, choć to nie Szymkowiak okazał się jego głównym rywalem w walce o koszulkę z numerem jeden w reprezentacji. Zanim jednak dostał pierwsze powołanie do kadry, błysnął wysoką formą w europejskich rozgrywkach. We wrześniu 1965 roku zabrzanie w pierwszej rundzie Pucharu Europy rywalizowali z mistrzem Austrii. Ich bramkarz był jednym z ojców wyjazdowego zwycięstwa nad LASK Linz, popisując się takimi m.in. interwencjami.
Górnik nie zrobił furory w pucharze, bo odpadł już w drugiej rundzie, gdzie trafił na praską Spartę. Trener Władysław Giergiel docenił jednak umiejętności 24-latka i już do końca sezonu stawiał głównie na niego. Kostka na jakiś czas poszedł w odstawkę. Ale nie powiedział jeszcze ostatniego słowa.
Drużyna Górnika Zabrze na zdjęciu z 1971 roku. Od lewej: Zygfryd Szołtysik, Erwin Wilczek, Hubert Skowronek, Jan Banaś, Jerzy Wilim, Zygmunt Anczok, Jan Wraży, Włodzimierz Lubański, Jerzy Gorgoń, Jan Gomola, Stanisław Oślizło.
Pierwsza połowa roku 1966 w karierze Gomoli okazała się przełomowa. Po raz drugi został mistrzem Polski, ale tym razem wreszcie miał poczucie, że mocno przyczynił się do tego sukcesu, bo zagrał w zdecydowanej większości spotkań. Zadebiutował też w reprezentacji – w maju we Wrocławiu stanął w bramce w towarzyskim meczu ze Szwecją (1:1). Niespełna miesiąc później pojechał na tournée po Ameryce Południowej. Tam najpierw spotkał go zimny prysznic, bo puścił cztery gole w spotkaniu z mistrzami świata Brazylijczykami (1:4), ale już starcie z Argentyną mógł miło wspominać. Biało-czerwoni po niesamowitej walce wywieźli z „jaskini lwa” remis 1:1. Bramkarz Górnika bronił jak natchniony.
Selekcjoner Antoni Brzeżańczyk był pod takim wrażeniem jego umiejętności, że jesienią wystawił Gomolę w składzie na wyjazdowy mecz z Francją (1:2) w eliminacjach mistrzostw Europy. „Jango”, jak wołali na niego koledzy, puścił dwa gole, ale kilka razy uratował drużynę w zupełnie beznadziejnych sytuacjach.
I właśnie wtedy, gdy zdawało się, że jego kariera nabrała przyspieszenia, szczęśliwa karta nagle się odwróciła. W reprezentacji Brzeżańczyka zastąpił Ryszard Koncewicz, który do Gomoli nie miał przekonania, a w Zabrzu zatrudniony został słynny trener Géza Kalocsay. Węgier po kilku treningach uznał, że z dwóch bramkarzy znacznie lepiej rokuje starszy o rok Kostka. Role więc znowu się odwróciły. Hardy góral z Ustronia musiał pogodzić się z rolą rezerwowego. W pierwszym składzie wyszedł tylko w sześciu ligowych meczach.
Reprezentacja Polski przed meczem eliminacji igrzysk olimpijskich 1972 z Grecją w Poznaniu. Stoją od lewej: Bernard Blaut, Jan Gomola, Walter Winkler, Zygmunt Anczok, Jan Wraży, Jerzy Wyrobek, Lesław Ćmikiewicz. W dolnym rzędzie: Jan Banaś, Zygfryd Szołtysik, Robert Gadocha, Włodzimierz Lubański.
W tamtym czasie Kostka zrobił coś, co dziś pewnie przyszłoby do głowy już niewielu piłkarzom. Aby nie było między nim a Gomolą złej krwi, poszedł do prezesa i poprosił, by obaj co miesiąc dostawali takie same pieniądze – bez względu na to, kto częściej stał w bramce. Zrobił mu dużą przysługę, bo w kolejnym sezonie jego konkurent już wcale sobie nie pograł. Dostał szansę tylko trzy razy w lidze i dwukrotnie w Pucharze Polski. Na treningach harował za to jak wół, próbując przekonać trenera, że wcale nie jest gorszy.
Różniliśmy się z Jasiem. Mnie wystarczało jakieś ćwiczenie zrobić pięć razy, Jasiu powtarzał je ze dwadzieścia. Wynikało to także z faktu, że byliśmy inni pod względem fizycznym, Jasiu był zbudowany bardziej atletycznie. Jednak efekty naszej pracy na treningach były takie same. Podejrzewam, że gdyby Jasiu tak ciężko nie pracował, a poprzestał na sposobie treningu podobnym do mojego, nigdy nie doszedłby do tak wysokiego poziomu, jaki udało mu się osiągnąć. Gomola o tym wiedział, a jego pracowitość robiła ogromne wrażenie na obserwatorach.
Ta harówka na dobre przyniosła efekt dopiero w sezonie 1970/71, już po sławetnej szarży Górnika w Pucharze Zdobywców Pucharów, zakończonej przegranym finałem w Wiedniu (1:2). Gdy trenerem zabrzan został Ferenc Szusza, na pierwszy plan powoli zaczął wysuwać się „Jango”. Gdy zabrzanie znów trafili na The Citizens – tym razem w ćwierćfinale PZP – w pierwszym meczu (2:0) bronił Kostka, ale już w rewanżu między słupkami stanął Gomola. Przyszło mu dwa razy wyciągać piłkę z siatki, ale gdyby nie on, zwycięstwo gospodarzy mogło być wyższe.
Złapał taką formę, że selekcjoner Kazimierz Górski – choć w kadrze stawiał na jego klubowego konkurenta – wysłał mu powołanie na mecz eliminacji Euro z Turcją (5:1). Zagrał i znów zebrał świetne recenzje. Niestety, w kolejnym spotkaniu z RFN (1:3) już nie wystąpił, bo w trakcie zgrupowania wykryto u niego pęknięcie jednego z kręgów szyjnych.
Reprezentacja Polski przed meczem eliminacji mistrzostw Europy 1972 z Turcją w Krakowie. Od lewej: Zygfryd Szołtysik, Bronisław Bula, Robert Gadocha, Jan Banaś, Adam Musiał, Kazimierz Deyna, Andrzej Zygmunt, Zygmunt Anczok, Jerzy Gorgoń, Jan Gomola, Włodzimierz Lubański.
Być może tej kontuzji nabawił się w jednym ze starć pierwszej rundy Pucharu Europy, w których zabrzanie zmierzyli się z Olympique. W Marsylii (1:2) dał prawdziwy popis, po meczu dziennikarze nie mogli się go nachwalić: „Najlepszym zawodnikiem na boisku był bezsprzecznie Gomola. W pierwszej połowie wyłapał dużo groźnych strzałów, ponadto wiele razy rzucał się ofiarnie pod nogi ostro szarżujących napastników Marsylii. Gdy piłkarze Olympique nie mogli strzelić dalszych bramek, zaczęli faulować. W starciu pod bramką Gress uderzył naszego bramkarza w twarz” – relacjonowała redakcja katowickiego „Sportu”.
Nie inaczej było w rewanżu. Charakterny góral znów grał jak w transie i w dużej mierze to dzięki niemu gospodarze do ostatniej minuty zachowali szansę na odrobienie strat. Niestety, skończyło się remisem 1:1 i to mistrzowie Francji awansowali do kolejnej rundy.
Przez kłopoty ze zdrowiem nie zagrał już ani w eliminacjach Euro, ani w kwalifikacjach olimpijskich, ani na igrzyskach. Wrócił na boisko w barwach Górnika i znów był numerem jeden, ale gdy w 1973 roku do klubu z Roosevelta trafił utalentowany bramkarz poznańskiego Lecha Andrzej Fischer, uznał, że jest już za dużo grzybów w barszczu. Tego samego zdania był Kostka. Mistrz olimpijski z Monachium postanowił zakończyć karierę. Gomola zaś zdecydował się na przygodę życia – podpisał kontrakt z meksykańskim Atlético Español. Za oceanem spędził niespełna cztery lata.
Przez dwa sezony uznawany był najlepszym golkiperem w tym kraju! Niestety, ponownie odezwał się kręgosłup... Zabieg, rehabilitacja i powrót na boisko! Wypożyczony do CD Zacatepec rozegrał w tym zespole 5 spotkań, w których tylko raz wyjmował piłkę z siatki i wrócił do Atlético. Radził sobie świetnie, ale z kręgosłupem żartów nie ma i wraz z żoną uznali, że czas na powrót do kraju.
Karierę zakończył w 1977 roku, w wieku 36 lat. Wrócił w rodzinne strony, gdzie najpierw trenował bramkarzy Beskidu Skoczów, a potem prowadził drużyny Morcinka Kaczyce i Piasta Cieszyn. Później piłkę oglądał już tylko w telewizji, ciesząc się spokojnym życiem emeryta w swoim ukochanym Ustroniu. Tam też zmarł 22 lutego 2022 roku.
